بازدید از بناهای تاریخی همواره یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های گردشگران در انتخاب مقصد سفر به شمار می‌آید. ایران با پیشینه‌ی کهن و معماری غنی، دارای آثار ارزشمند فراوانی است که بخشی از آن‌ها تاکنون مرمت شده و بخشی دیگر همچنان در انتظار حفاظت و نجات‌بخشی قرار دارند.
سیده‌سارا حسینی کارشناس‌ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی در یادداشتی نوشت: مرمت به‌صورت سنتی و توسط استادکاران قدیمی همواره در ایران وجود داشته است و بناها بارها تعمیر می‌شدند؛ نمونه بارز آن بقاع متبرکه هستند که به دلیل جایگاه مذهبی و اهمیت‌شان نزد مردم، همواره در حال ترمیم و مرمت دائم بوده‌اند؛ با این حال، توجه به حفاظت از بناهای تاریخی به‌صورت علمی از اواخر دوره قاجار آغاز شد.
رشته مرمت بناهای تاریخی در ایران نسبتاً نوپا است؛ اما سال‌ها است که به‌عنوان یک رشته دانشگاهی تدریس و گسترش یافته است. مرمت علاوه بر این‌که به حفاظت کالبدی بناها کمک می‌کند، نقشی اساسی نیز در توسعه گردشگری پایدار ایفا دارد.
تجربه حضور و زیست در فضاهای تاریخی برای گردشگران جذابیتی ویژه دارد؛ چراکه بناهای لوکس در سراسر جهان یافت می‌شوند، اما مواجهه با سبک زندگی گذشتگان و بهره‌گیری از شیوه‌های زیست سنتی، تجربه‌ای متفاوت و ارزشمند به شمار می‌آید. تنوع جغرافیایی ایران و تمدن غنی هر منطقه، سبب شکل‌گیری معماری متنوعی در شهرها و روستاها شده است؛ معماری‌ای که حاصل تفکر، تجربه و دانش پیشینیان بوده و هیچ دو شهر ایران را نمی‌توان با معماری یکسان یافت که همین تنوع، جایگاه برجسته‌ای برای فرهنگ و معماری ایران در میان میراث ارزشمند جهانی ایجاد کرده است. بر همین اساس، مرمت صحیح این آثار ،موجب ماندگاری بیشتر آن‌ها و انتقال‌شان به آیندگان به‌عنوان بخشی از هویت ملی خواهد شد.
از دیگر سو، مرمت به معنای پیوند میان مردم و گذشته غنی آنان است؛ با این حال، نوع مداخله اهمیت بسیاری دارد؛ رعایت اصول علمی و پرهیز از دخالت‌های غیرضروری می‌تواند اصالت و هویت تاریخی بناها را حفظ کند و همین اصالت یکی از مهم‌ترین عوامل جذب گردشگر محسوب می‌شود.
یکی از رویکردهای علمی در مرمت، باززنده‌سازی و تعریف کاربری‌های جدید برای بناهایی است که دیگر امکان ایفای نقش گذشته را ندارند. اگرچه حفظ کاربری اصیل بنا بهترین گزینه به شمار می‌آید، اما در مواردی که این موضوع با شرایط زندگی معاصر سازگار نیست، انتخاب کاربری‌های متناسب با نیازهای محیط پیرامونی می‌تواند زمینه بازگشت بنا به چرخه زندگی و استفاده عمومی را فراهم آورد.
مرمت همچنین تأثیرات اقتصادی قابل توجهی دارد. رونق گردشگری فرهنگی در نتیجه مرمت اصولی، موجب افزایش اشتغال در حوزه‌های خدماتی، صنایع‌دستی و گردشگری می‌شود. نمونه‌های موفقی همچون بناهای تاریخی کاشان، اصفهان، یزد، تخت‌جمشید و میدان نقش‌جهان نشان داده‌اند که مرمت علمی و پایدار چگونه می‌تواند در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش مؤثری ایفا کند.
در نهایت، مرمت بناهای تاریخی صرفاً اقدامی فنی محسوب نمی‌شود؛ بلکه پلی است میان گذشته، حال و آینده. حفاظت از این میراث به معنای پاسداری از هویت ایرانی و معرفی آن به جهانیان است.
